Konkurencja - definicja, analiza, strategie

KonkurencjaTermin "konkurencja" wywodzi się z języka łacińskiego, od słowa "concurrere", co oznacza dosłownie "biec razem". Merytoryczny sens tego zjawiska oznacza jednak współzawodnictwo między rywalami i pojmując je w takim znaczeniu - jest to pojęcie bardzo stare oraz dotyczy wielu dziedzin życia, począwszy od społecznego, poprzez gospodarkę i politykę, a kończy się na kulturze czy działalności artystycznej oraz sporcie.

Konkurencja - definicja

Konkurencja jest to zjawisko, które charakteryzuje pewne relacje między podmiotami, które zostały objęte tym zjawiskiem. Relacje polegają na konkurowaniu, a więc wzajemnej rywalizacji. Aby skutecznie konkurować należy być konkurencyjnym, pomimo przeszkód tworzonych przez konkurentów.

Konkurencją można więc nazwać zjawisko, którego uczestnicy rywalizują między sobą, dążąc do analogicznych celów. Działania podejmowane przez jednych do osiągania określonego celu utrudniają, a nawet uniemożliwiają, osiąganie takich samych celów przez innych.

Inna definicja określa konkurencję, jako akt bądź też proces działania jednostek, które dążą do takich samych korzyści, o które (przy tych samych warunkach, regułach oraz w tym samym czasie) ubiegają się inni. Istota konkurencji polega więc na eliminacji rywali, którzy działają w tej samej branży oraz pozyskiwaniu przez nich klientów.

Według Encyklopedii Zarządzania - konkurencja jest to proces, w którym podmioty rynkowe konkurują ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych, poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej. Celem takiego działania jest zrealizowanie swoich interesów. Konkurowanie może się odbywać poprzez:

  • cenę,
  • jakość,
  • formę płatności i
  • wiele innych czynników.

Powszechnie więc konkurencję należy rozumieć, jako współzawodnictwo oraz rywalizację pomiędzy osobami, grupami bądź organizacjami, które są zainteresowane osiągnięciem tego samego celu. Intensywność konkurencji zależna jest od rodzaju oferowanych produktów bądź usług, które są jej przedmiotem, struktury sektora, który oferuje produkt lub usługę, a także instrumentów konkurowania. Ponadto istotna jest struktura nabywców usługi lub produktu. Konkurencję więc można zdefiniować jako proces wskazujący, który podmiot gospodarczy jest najlepszy, a także czy jego działania są prowadzone w prawidłowym oraz pożądanym przez rynek kierunku.

Analiza konkurencji - kryteria

Zjawisko konkurencji można rozpatrywać pod kątem kilku zasadniczych kryteriów. Pierwszym z nich jest arena konkurencji, którą definiuje się jako przestrzeń, w której dochodzi do zjawiska konkurencji między określonymi podmiotami. W tym kryterium wyróżnia się konkurencję rynkową, rozumianą jako zjawisko zachodzące między uczestnikami rynku, zarówno po stronie popytu, jak i podaży, a także konkurencję pozarynkową, która nie zachodzi między kupującym, a sprzedającym.

Konkurencja rozpatrywana pod względem kryterium podmiotu konkurencji określa, z kim konkurują między sobą rywale. Tu można wyróżnić konkurencję między blokami państw, konkurencję między gospodarkami narodowymi, przedsiębiorstwami, jednostkami organizacyjnymi w przedsiębiorstwach, a także poszczególnymi osobami w danej firmie.

Z kolei przedmiot konkurencji dotyczy tego o co się konkurencja toczy. Analizując to kryterium należy brać pod uwagę konkurencję pojawiającą się "na wejściach" a także "na wyjściach". W pierwszym przypadku można mówić o konkurencji toczącej się na wielu rynkach, zaś jej przedmiotem są szeroko rozumiane zasoby, które aby stanowić przedmiot konkurencji muszą posiadać charakter dóbr rzadkich. Natomiast przedmiotem konkurencji "na wyjściach" jest oferta. Należy jednak zaznaczyć, że konkurencja nie toczy się o samą ofertę, ale o jej rynkową akceptację przez odbiorców. Oferty różnych podmiotów, aby wywołać konkurencję, powinny być względem siebie substytucyjne, zaś rynek danego dobra musi być rynkiem nabywcy.

Bardzo istotnym kryterium jest także zakres konkurencji, który odnosi się do sytuacji gdy podmiotami konkurencji są przedsiębiorstwa i ma za zadanie wyznaczenie granic obszaru obecnej bądź planowanej ich aktywności.

Rodzaje zakresów konkurencji są następujące:

  • Zakres gałęziowy - a więc określenie czy podmiot działa w określonej jednej gałęzi bądź kilku gałęziach pokrewnych.
  • Zakres asortymentowy - wskazujący czy podmiot wytwarza oraz konkuruje określonym jednym bądź wieloma asortymentami.
  • Zakres segmentu rynku - zajmuje się opisywaniem rodzaju odbiorców, dla których dany podmiot wytwarza produkty.
  • Zakres pionowy - ma za zadanie wskazać jak wiele ogniw łańcucha kooperacji pionowej obejmuje dany podmiot.
  • Zakres geograficzny - a więc wskazanie granic terytorialnych rynków, na których podejmuje działalność firma i na których odbywa się konkurencja.
  • Zakres kompetencji - realizowany jest poprzez określenie dziedziny szczególnych umiejętności firmy, które wykorzystuje ona w tworzeniu swojej oferty rynkowej.

Kolejnym kryterium jest charakter konkurencji. Tu można mówić o konkurencji doskonałej - a więc modelowej, która służy do teoretycznych rozważań ekonomicznych na temat struktury oraz charakteru rynku, oraz o konkurencji niedoskonałej - która pojawia się w praktyce częściej i posiada wiele różnych odmian np. monopolistyczną czy oligopolistyczną.

Według kryterium intensywności konkurencji natomiast określa się zdolność podmiotów rynku do uczestnictwa w płynnych procesach dostosowawczych w zmieniających się warunkach rynku. Intensywność wyrażana jest za pomocą dwóch zjawisk. Po pierwsze więc poprzez stopień zależności każdego sprzedawcy od postępowania konkurentów, a także stosowanych przez nich instrumentów działania na rynku. Po drugie zaś - poprzez stopień zdolności i możliwości wywierania przez każdego sprzedawcę wpływu na określone zachowanie konsumenta.

Konkurencję można podzielić również ze względu na liczbę firm, której dotyczy. W tej klasyfikacji wyróżnia się następujące możliwości:

Monopol
Na przebieg warunków rynkowych ma decydujący wpływ tylko i wyłącznie jedna firma.

Oligopol
Rynek uwarunkowany jest od dwóch lub kilku firm działających na tym samym rynku.

Układ wolnej konkurencji
Polega na istnieniu na rynku dużej liczby firm, o niewielkim udziale. Nie mają one większego wpływu na kształtowanie się cen rynkowych.

Konkurencja o zbliżonym udziale w rynku
Jest to działalność kilkunastu firm, które mają na tyle silną pozycję, by utrzymać się na rynku obok innych równie silnych firm konkurencyjnych.

Kolejny podział uwzględnia konkurencję i jej stopień substytucyjności. Przez dobra substytucyjne rozumie się dobra oraz usługi, które poprzez podobne cechy, zastosowanie oraz właściwości zastępują się wzajemnie w zaspokajaniu określonej potrzeby. O tego rodzaju dobrach mówi się w momencie, gdy zmiana ceny jednego z nich, przy stałej cenie drugiego, wpływa na przesunięcie popytu konsumentów w kierunku tańszego dobra. Biorąc pod uwagę kryterium substytucyjności konkurencję można podzielić na następujące jej rodzaje:

  1. W ramach kategorii produktu - brany jest pod uwagę szerszy zakres potrzeb. Klient np. ma ochotę na coś słodkiego. W związku z tym ma do wyboru różne kategorie produktu - cukierek, czekoladkę, ciastko itd.
  2. W ramach marki produktu - przedsiębiorstwa niekiedy proponują klientowi bardzo podobne produkty, które różnią się tylko nazwą. Konkurencja więc polega tu na wyrobieniu sobie lepszej marki.
  3. Konkurencja rozpatrywana w ramach budżetu konsumentów.
  4. Konkurencja bezpośrednia - polegająca na tym, że firmy oferują bardzo podobne produkty.
  5. Konkurencja ze strony substytutów - bierze pod uwagę inne rodzajowo produkty, ale zaspokajające te same potrzeby.
  6. Konkurencja potencjalna - polegająca na nowych wejściach, a więc pojawianiu się firm, których nie ma dziś, ale mogą być jutro.

Ze zjawiskiem konkurencji ściśle wiążą się dwa kolejne pojęcia - konkurencyjności oraz przewagi konkurencyjnej.

Konkurencyjność można określać jako efekt konkurencji. Wskazuje ona w jaki sposób firmy rywalizują na rynku o względy i przychylność klientów. Jest więc to zdolność do utrzymania się na rynku, jak również umiejętność rozwijania firmy, ale także przeciwstawiania się innym podmiotom, które współistnieją na rynku. Oznacza więc ona, iż dane przedsiębiorstwo posiada zdolność do dalszego rozwoju, osiągania korzyści, zysków, a także przewagi konkurencyjnej. Jest więc konkurencyjność zdolnością danej firmy do dostarczania odbiorcy właściwych dóbr lub usług odpowiedniej jakości, we właściwym czasu i miejscu, w taki sposób, by potrzeby konsumentów były zaspokojone w sposób bardziej sprawny i przynoszący lepsze efekty niż u innych przedsiębiorstw.

Konkurencyjność jest więc odzwierciedleniem potencjału firmy, czyli jej zasobów, umiejętności oraz zdolności, zapewniających przewagę nad innymi podmiotami, które działają w tym samym rynkowym sektorze. Jest współtworzona przez cztery zasadnicze elementy:

  1. Potencjał konkurencyjności - czyli ogół materialnych i niematerialnych zasobów przedsiębiorstwa, a także kluczowych kompetencji i umiejętności, umożliwiających danej firmie zdobywanie trwałej oraz trudnej do wyeliminowania przewagi konkurencyjnej nad innymi,
  2. Przewagę konkurencyjną rozumianą jako potencjał konkurencyjności generowany dla przedsiębiorstwa atrakcyjnej oferty rynkowej, zgodnej z oczekiwaniami konsumentów, a także skutecznych instrumentów konkurowania.
  3. Instrumenty konkurowania - a więc świadomie wykorzystywane w określonym celu narzędzia oraz metody budowania kapitału klientów oraz kreowania wartości firmy.
  4. Pozycję konkurencyjną - czyli uzyskany przez dany podmiot gospodarczy wynik konkurowania w danym sektorze, poprzedzony wnikliwą analizą wyników osiągniętych przez konkurentów.

Strategie konkurencji

Funkcjonowanie każdej organizacji oparte jest na dobrze zdefiniowanej strategii rozwoju. Jej kluczowym elementem jest dążenie do uzyskania długookresowej konkurencyjnej przewagi. Firmy więc poszukują jak najbardziej efektywnych oraz innowacyjnych metod zarządzania, w taki sposób by zwiększyć ich pozycję konkurencyjną, nie ograniczając się jedynie do zasobów materialnych, ale również skupiając swoją uwagę na niematerialnych zasobach, czyli wiedzy, umiejętnościach, kompetencjach, a także doświadczeniu. Te podmioty, które umiejętnie łączą posiadane zasoby z możliwościami kreowania i dostarczania produktów zaspokajających potrzeby klientów w sposób jak najbardziej efektywny osiągają przewagę konkurencyjną na wybranych rynkach. Wypracowana przewaga konkurencyjna oraz pozycja na rynku nie jest firmie dana na zawsze. Po pewnym czasie sposoby funkcjonowania przyjęte przez przedsiębiorstwo tracą na znaczeniu. W związku z tym, aby uniknąć oraz zminimalizować ryzyko wystąpienia takiego rodzaju sytuacji konieczne jest stałe weryfikowanie działań i wprowadzanych rozwiązań. Przewaga konkurencyjna jest budowana poprzez czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Może być w związku z tym zdefiniowana jako zbiór atutów dostrzegalnych oraz cenionych przez klientów i rynek. W oczywisty sposób odróżniają one firmę od jej konkurentów, a także przynoszą korzyści w postaci jak najbardziej pozytywnych wyników finansowych.

Istnienie na rynku zjawiska konkurencji przede wszystkim sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości oraz produktywności. Jest ona korzystna zarówno z perspektywy właścicieli firm, jak i dla konsumentów, zapewnia bowiem wiele pozytywnych czynników. Przede wszystkim wpływa na ceny. Poprzez rywalizację oraz chęć uzyskania przewagi nad konkurentami przedsiębiorstwa zmuszone są oferować atrakcyjne ceny, co przede wszystkim daje efekt oszczędności po stronie klientów. Większe oszczędności sprawiają zaś to, że konsumenci mogą nabywać produkty także od innych przedsiębiorców, na które w przeciwnym razie nie mogliby sobie pozwolić. Kolejnym pozytywem konkurencji jest lepsza jakość produktów oraz większy ich wybór. Wynika to po prostu z motywacji przedsiębiorstw do zwiększania oferty i jakości produktów, by sprzedać ich jak najwięcej i zdobyć jak najszersze grono klientów. Konkurencja ma również wpływ na opracowywanie nowych rozwiązań i nowych linii produktów, w celu zainteresowania konsumenta. Wszystko to wpływa na rozwój konkurencyjności całej gospodarki, postęp w handlu zagranicznym, a także wzrost aktywności przedsiębiorstw.

Komentarze