Makrootoczenie i mikrootoczenie przedsiębiorstwa

Otoczenie przedsiębiorstwa Mówiąc o przedsiębiorstwie, ciężko jest pominąć otoczenie, które jest ściśle związane z nim. To ono definiuje ogół wyszczególnionych uwarunkowań ekonomiczno-prawnych, polityczno-społecznych, technologicznych, organizacyjnych, demograficznych i obyczajowych. Istnieje podział otoczenia przedsiębiorstwa na makrootoczenie i mikrootoczenie.

Otoczenie przedsiębiorstwa

Przez otoczenie przedsiębiorstwa rozumie się wszystkie procesy i czynniki, które wspólnie tworzą środowisko firmy. Na skutek nieustannych interakcji wywierają one określony wpływ na prowadzoną działalność. Przedsiębiorstwo nie ma kontroli nad każdym z nich, przez co otoczenie stanowi dla niego siłę nadrzędną. Może generować zarówno potencjalne szanse, jak i zagrożenia. Z tego względu musi być brane pod uwagę przy wyznaczaniu celów organizacji oraz opracowywaniu jej strategii. Otoczenie przedsiębiorstwa z reguły składa się z czynników ulegających regularnym zmianom. Wymusza to konieczność ich monitorowania, a także dostosowania struktur firmy w zależności od charakteru czynników - sprzyjających lub niesprzyjających. Zadaniem przedsiębiorstwa jest określenie pozycji zajmowanej w swoim otoczeniu. Pozwala to na lepsze ustalenie szans wartych wykorzystania, a także ominięcie lub przezwyciężenie zagrożeń.

Przedsiębiorstwo może w różny sposób reagować na zmiany w czynnikach otoczenia. Podstawą jest zachowanie stabilności. Firma powinna być nastawiona na ponowne czerpanie z czynników, które do tej pory zapewniały powodzenie jej funkcjonowaniu. Przedsiębiorstwo może też działać w sposób reaktywny. W tym przypadku pewne elementy zmian są efektywnie wykorzystywane, jednak nie zachodzi konieczność rezygnacji z wcześniejszych doświadczeń. Reakcja przedsiębiorstwa bywa też antycypująca. W oparciu o przewidziane szanse i zagrożenia, podejmowane są kroki mające na celu przystosowanie do nich organizacji. Otoczenie może działać na przedsiębiorstwo także w sposób odkrywczy. Skłania wówczas do poszukiwania nowych zjawisk, które stwarzają możliwości opracowywania innowacyjnych form i sposobów postępowania. Przekłada się to również na reakcję kreatywną. Zachęca ona przedsiębiorstwo do odkrywania i korzystania z nieznanych wcześniej metod zdobywania rynku.

Makrootoczenie przedsiębiorstwa - definicja

Makrootoczenie, a więc otoczenie dalsze lub ogólne przedsiębiorstwa jest bardzo ważnym elementem działania każdej firmy. Wpływa bowiem na bieżącą oraz przyszłą sytuację przedsiębiorstwa. Pod pojęciem makrootoczenia rozumie się zespół warunków funkcjonowania firmy, co wynika z lokalizacji podmiotu w określonym regionie i kraju, a także układzie politycznym czy społecznym bądź też w danej strefie klimatycznej.

Najistotniejszą cechą makrootoczenia jest silny wpływ na pozycję oraz możliwości działania przedsiębiorstwa, natomiast przedsiębiorstwo nie jest w stanie wpływać na te warunki. Pomimo jednak tego, że zależności związane z makrootoczeniem są dla przedsiębiorstw niekorzystne i niemożliwe do zmiany, musi ono poznać wszelkie związane z nim czynniki, a także umieć je przewidzieć i odbierać jako szanse i zagrożenia oraz w rezultacie dostosowywać do nich swoją strategię rozwojową.

Segmenty (czynniki) makrootoczenia

Na makrootoczenie składa się osiem segmentów. Ich analiza dostarcza istotnych informacji dotyczących szans i zagrożeń oraz daje możliwość oceny przyszłej i obecnej sytuacji firmy w obrębie jej otoczenia. Wśród segmentów makrootoczenia wyróżnia się czynniki ekonomiczne, prawne, polityczne, technologiczne, społeczne, demograficzne, międzynarodowe oraz naturalne. Analiza segmentów pojedynczo jest zupełnie nieprzydatna, a to dlatego, że są one ze sobą powiązane i przenikają się wzajemnie.

Czynniki makrootoczenia przedsiębiorstwa

Segmenty makrootoczenia przedsiębiorstwa

Czynniki ekonomiczne

Za najważniejszy element makrootoczenia zwykło się uważać segment ekonomiczny, czyli gospodarczy. Wyznacza go kondycja gospodarki w danym momencie. Czynniki ekonomiczne, które wpływają na działalność przedsiębiorstwa są następujące:

Stopa wzrostu gospodarczego - gdy wzrasta dochodzi również do wzrostu wydatków konsumentów, co jednocześnie wpływa na rozwój organizacji. W przypadku jej spadku dochodzi do recesji.
Stopa inflacji - podczas jej wzrostu dochodzi do obniżania skłonności do inwestowania oraz zwiększenia jego ryzyka.
Stopy procentowe - wpływają na poziom popytu na produkty. Podczas ich wzrostu dochodzi do obniżenia skłonności do zadłużania się gospodarstw domowych oraz przedsiębiorców.
Stopa bezrobocia - ich wzrost wpływa na powstanie tzw. "rynku pracodawcy", na którym mogą być narzucane warunki płacowe, przy jednoczesnym spadku siły nabywczej konsumentów.
Kursy walut i ich stabilność - poprzez wahania kursów walut może dojść do szeregu trudnych do przewidzenia zdarzeń.

Czynniki ekonomiczne

Czynniki ekonomiczne wpływające na działalność przedsiębiorstwa

Podczas dokonywania analizy otoczenia ekonomicznego należy pamiętać, by obserwować zmiany tu zachodzące w sposób łączny, nie dokonując analizy pojedynczo, gdyż każdy element ma wpływ na kolejny. Lista czynników ekonomicznych nie jest zamknięta, a każdy z nich ma istotny wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa.

Czynniki prawne

Kolejnym istotnym elementem makrootoczenia jest prawo, uznawane jako swoisty łącznik oraz regulator pomiędzy państwem, a gospodarką. Wymiar prawny makrootoczenia odnosi się do państwowej regulacji działalności gospodarczej, a także ogólnych stosunków, jakie zachodzą między państwem a gospodarką. Znaczenie segmentu prawnego wynika przede wszystkim z określenia tego, co dana organizacja może, a czego nie może. Zmiany, które zachodzą w prawie wpływają na warunki funkcjonowania podmiotów, zaś jeżeli zachodzą one zbyt często, może dojść do destabilizacji sytuacji podmiotów gospodarczych. W segmencie prawnym należy więc obserwować zmiany np. w zakresie prawa podatkowego, celnego, prawa pracy.

Czynniki technologiczne

Na funkcjonowanie podmiotów ogromny wpływ ma również segment technologiczny i związane z nim zmiany technologiczne wraz z postępem technicznym. W ostatnich latach da się dostrzec ogromny postęp w dziedzinach takich jak technika, medycyna czy komunikacja. Funkcjonowanie przedmiotów zmieniło się, na skutek potężnego wpływu Internetu oraz powszechnej komputeryzacji. Segment technologiczny oddziałuje na cechy funkcjonalne, użyteczne, a także stopień zaawansowania technicznego i jakość produktów.

Czynniki społeczne

Segment społeczny makrootoczenia tworzą między innymi takie elementy jak kultura i religia, dominująca w społeczeństwie, w którym funkcjonuje dana organizacja. Tego rodzaju czynniki są bardzo trudne do zmierzenia i niejednokrotnie mogą sprawić problemy organizacjom, które dopiero rozpoczynają działalność w danym kraju. Segment społeczny dotyczy warstwowej i klasowej struktury społeczeństwa, ruchliwości społecznej, zawodowej czy społecznej działalności państwa (objawiającą się np. w przeciwdziałaniu bezrobociu). W tym segmencie znajdują się także wszelkie trendy, które kształtują się w społeczeństwach a więc np. moda na zdrowe życie, odchodzenie od państwa opiekuńczego, indywidualizacja potrzeb czy kreowanie nowej jakości życia poprzez nowe branże przemysłowe np. produkujące zdrową żywność. To także zmiany w modelu życia, a więc np. coraz bardziej popularny aktywny wypoczynek, czyste i przyjazne środowisko przyrodnicze czy aktywizacja kobiet. Społeczność kształtuje podstawowe wierzenia, wartości i normy zachowań ludzkich, wpływając także na takie elementy jak preferencje dotyczące zakupów. Na podstawie badania czynników społecznych określa się potrzeby oraz wzorce zachowań konsumenckich, co daje efekt podziału rynku masowego na liczne mikrorynki, które posiadają swoje preferencje i charakterystyczne cechy.

Czynniki demograficzne

Elementem obserwacji przez przedsiębiorstwo powinno być także otoczenie demograficzne, gdyż zmiany w tym segmencie zachodzą w dłuższym okresie oraz mają zdecydowanie silny wpływ na firmę. Obecnie najważniejsze trendy demograficzne to starzenie się społeczeństwa, co może wpływać na wzrost popytu na wyspecjalizowane w tym względzie usługi np. opiekę nad ludźmi starszymi czy usługi turystyczne do nich skierowane. W wielu państwach obserwuje się także ujemny przyrost naturalny. Czynniki demograficzne to także struktura płci, liczba osób w wieku produkcyjnym czy liczba mieszkańców wsi i miast.

Czynniki międzynarodowe

Otoczenie międzynarodowe można definiować jako układ współistnienia pomiędzy czynnikami występującymi w otoczeniu krajowym a czynnikami znajdującymi się w otoczeniu zewnętrznym danego kraju. Dotyczy norm, reguł oraz rozwiązań instytucjonalnych, przyjętych w innych krajach. W tym segmencie mieszczą się także wszelkie zakazy, restrykcje, bariery celne oraz prawne. Zmiany w tym otoczeniu kreują szanse dla ekspansji rynkowej oraz zagrożenia dla przedsiębiorstw, które działają tylko i wyłącznie na rynkach wewnętrznych, narodowych. Bardzo istotnym czynnikiem jest w segmencie międzynarodowym poziom rozwoju przemysłu w różnych krajach. Konkurencja międzynarodowa staje się bowiem bardziej zacięta i może przybierać rozmaite formy. Rozwój przedsiębiorstw może być ograniczany przez restrykcje, sankcje oraz inne formy dyskryminacji stosowane wobec niektórych krajów. Dochodzi wówczas do zmian nasilania konkurencji oraz zakresu kooperacji międzynarodowej.

Ogół czynników naturalnych

Ostatnim elementem makrootoczenia jest segment naturalny rozumiany jako ogół warunków naturalnych, klimatycznych, a także ukształtowanie terenu czy zasoby wodne. Wszystko to może mieć wpływ na działalność przedsiębiorstwa, zwłaszcza biorąc pod uwagę lokalizację zakładów przemysłowych, które pozyskują surowce naturalne z ziemi.

Mikrootoczenie przedsiębiorstwa - definicja

Drugim obok makrootoczenia, elementem otoczenia jest otoczenie konkurencyjne przedsiębiorstwa. Określa się je jako bliższe, sektorowe, technologiczne, przemysłowe lub mikrootoczenie. Jest to ogół warunków, podmiotów i instytucji, które mają wpływa na firmę i na które firma może wpływać.

W mikrootoczeniu zachodzi sprzężenie zwrotne - a więc dochodzi do oddziaływania podmiotów otoczenia konkurencyjnego na przedsiębiorstwo, ale też i na odwrót - przedsiębiorstwo aktywnie reaguje na te bodźce. To, w jaki sposób przedsiębiorstwo oddziałuje na otoczenie jest zależne od jego pozycji konkurencyjnej. Otoczenie bliższe cechuje się łatwością zidentyfikowania i obserwacji, ze względu na to, że na skutek bezpośrednich interakcji między jego uczestnikami można przewidzieć przyszłe reakcje, stany i zachowania. Różnice między makro i mikrootoczeniem da się zauważyć również w zasięgu oddziaływania. Otoczenie konkurencyjne więc dotyczy warunków funkcjonowania i rozwoju firmy w danym sektorze i na danym rynku umiejscowionym w konkretnym miejscu geograficznym.

Makrootoczenie natomiast oddziałuje na wszelkie przedsiębiorstwa w danym kraju, niezależnie od ich lokalizacji oraz dziedziny działalności.

Mikrootoczenie przedsiębiorstwa