Czynniki i bariery atrakcyjności inwestycyjnej

Ogólnie rzecz biorąc zagraniczni inwestorzy, badając atrakcyjność inwestycyjną krajów czy regionów pod względem możliwości lokowania ich kapitału, biorą pod uwagę następujące czynniki: sytuację ekonomiczną, sytuację polityczną i społeczną, regulacje prawne, przestrzenny system organizacyjny. Wprawdzie inwestycje wiążą się przede wszystkim ze sferą ekonomiczną, jednak nie kategoria ekonomiczna zawsze musi być decydująca w kontekście podejmowanych inwestycji.

Kategorie te zasadniczo są sobie równe - żadna z nich nie jest ważniejsza od pozostałych. Decydujące w tym zakresie nie są właśnie one, ale poszczególny czynniki występujące w regionie. Tak na przykład mogą istnieć dwa czynniki pozytywne w sferze ekonomiczne oraz dwa negatywne z punktu widzenia społecznego, jednak nie jest to jednoznaczne ze stwierdzeniem, że ów region jest dla inwestorów obojętny. Wszystko zależy od tego, jakie konkretnie czynniki oddziałują w regionie na przedsiębiorców.

Atrakcyjność inwestycyjna nie dotyczy zatem wyłącznie kwestii gospodarczych, ale również wiąże się z sytuacją polityczną - niestabilna sytuacja polityczna sprawia, że istnieje pewien podwyższony stopień ryzyka, ponieważ w wyniku ewentualnych zmian politycznych mogą również znacznie zmienić się sytuacja ekonomiczna. Dla dużych inwestorów zagranicznych istotna jest również sytuacja społeczna, co wiąże się z możliwością pozyskiwania nowych pracowników, jak również z kosztami pracy. Atrakcyjność inwestycyjna stanowi zatem pewną wypadkową oceny każdej ze wspomnianych powyżej kategorii, przy czym istotne jest, jak na wspomniane powyżej zagadnienia patrzą osoby zarządzające danym przedsiębiorstwem. Mimo to istnieje szereg pewnych czynników, które są pozytywne lub negatywne w sensie ogólnym i dotyczyć będą wszystkich przedsiębiorstw. Z powyższego względu w badaniu atrakcyjności inwestycyjnej regionów określone cechy ekonomiczne dzieli się na dwie grupy:

• obiektywne (np. poziom rozwoju infrastruktury),
• subiektywne (związane z określoną gałęzią produkcji).

Jeśli chodzi o aspekty nieekonomiczne, to w tym wypadku również wyróżnia się dwie grupy:

• zmuszające do inwestowania (strategiczne; poszukiwanie rynków zbytu, reakcja na wzrost konkurencji)
• zachęcające do inwestowania (instytucjonalne; można je ująć w następujące grupy: stabilny system polityczny i gospodarczy, realizowana polityka gospodarcza, liberalizacja przepisów prawno-finansowych, stan infrastruktury, rozwój kapitału ludzkiego, zachęty inwestycyjne itp.).

Zasadniczo stosuje się często bardziej ogólny podział określonych czynników wpływających na atrakcyjność inwestycyjną. W takiej sytuacji dzieli się je na trzy grupy:

• stymulujące do podjęcia działalności (np. wielkość wielkość i kwalifikacje siły roboczej, chłonność rynku itp.),
• niepobudzające do podjęcia działalności (wysoka stopa bezrobocia, trudności ze znalezieniem właściwych pomieszczeń itp.),
• obojętne (niemające wpływu na podjęcie działalności inwestycyjnej).

Warto przy tym mieć na uwadze, że przy ocenie regionu w kontekście atrakcyjności inwestycyjnej ma szczególne znaczenie ocena poszczególnych czynników, a nie próba ich usystematyzowania w większych, zamkniętych grupach. Niekiedy - jak zostało to opisane powyżej. Istnieją pewne określone okoliczności, które z jednej strony zachęcają do inwestowania w regionie, zaś inne do tego zniechęcają. W tym wypadku konieczna jest analiza potencjalnych zysków i strat ze względu na poszczególne czynniki - spojrzenie w kontekście poszczególnych kategorii stosuje się przede wszystkim w kontekście badawczym.

Czynniki wpływające na inwestycje dotyczą zarówno tych, które zachęcają do włożenia funduszy w rozwój w danym regionie, jak również tych, które zniechęcają do podjęcia tego rodzaju działań. Czynniki zatem określają ogólną sytuację danego regionu w kontekście jego atrakcyjności inwestycyjnej, zaś bariery stanowią określone czynniki, mogące blokować atrakcyjność. Warto przy tym mieć na uwadze, że mogą istnieć pewne zjawiska praktycznie całkowicie ograniczające możliwości inwestycyjne. Wiąże się to głównie z sytuacją polityczną danego państwa - niektóre państwa totalitarne są izolowane gospodarczo (np. Korea Północna), a w innych z kolei trwają konflikty zbrojne, które niemalże całkowicie zniechęcają do podejmowania inwestycji (obecnie wschodnia część Ukrainy). Ponadto w niektórych krajach istnieją nieuporządkowane systemy polityczne, co oznacza, iż posiadają one często wiele różnych rządów oraz braki w ustawodawstwie.

Zasadniczo bariery również dzieli się na różne kategorie - podobnie jak było to w przypadku samych czynników. I tak na przykład istnieją następujące grupy związane z barierami inwestycyjnymi:

• naturalne (przyrodnicze; związane z dostępnością i użytkowaniem zasobów - zarówno przestrzeni geograficznej, jak i surowców);
• demograficzne (przede wszystkim związane z siłą roboczą - jej ilością i wykwalifikowaniem, ale również z nastawieniem społeczeństwa);
• infrastrukturalne (obejmują one niedorozwój infrastruktury technicznej, tj. transport, łączność, energetyka, gospodarka komunalna);
• społeczne (czynniki związane przede wszystkim z nastawieniem społeczeństwa);
• polityczno-administracyjne (wynikają z nastawienia władz lokalnych do inwestorów oraz efektywności i kompetencji administracji).

Czynniki wpływające na atrakcyjność inwestycyjną regionu wynikają z wielu bardzo różnych kwestii - z jednej strony są to elementy obiektywne, nie związane z działalnością administracji (usytuowanie geograficzne, dostępność surowców itp.), zaś z drugiej strony istnieją elementy właśnie wynikające z działań administracji (koszta pracy, dofinansowania dla przedsiębiorców itp.). Ocena tychże czynników w kontekście atrakcyjności inwestycyjnej nie jest łatwa i nie zawsze może okazać się w pełni trafna.